"MIRIAM CAHN: JA, ISTOTA LUDZKA" to pierwsza w Polsce monograficzna wystawa szwajcarskiej artystki Miriam Cahn, jednej z najważniejszych i najbardziej uznanych malarek drugiej połowy XX i początku XXI wieku.

Od przeszło czterech dekad artystka daje świadectwo społecznym konfliktom, kryzysom i stanom wyjątkowym, snując namysł nad współczesną kondycją człowieka oraz sprawczością obrazu malarskiego wobec tematów takich jak wojna i przemoc, seksualność, natura, relacje rodzinne i śmierć. U podstaw bogatej twórczości Cahn, obejmującej nie tylko malarstwo, ale również rysunek, performans, tekst i film, leży bezkompromisowy sprzeciw wobec wszelkich przejawów przemocy, co czyni jej praktykę wyjątkowo aktualną.

Cahn urodziła się w 1949 roku w Bazylei w rodzinie żydowskich emigrantów, którzy w okresie międzywojnia na fali nazistowskich prześladowań opuścili Niemcy i Francję i osiedli w Szwajcarii. Jeszcze w czasach studiów w latach 70. artystka włączyła się w ruch feministyczny i pokojowy. Swą niezgodę na przemoc i nierówności manifestowała nie tylko za pośrednictwem działań w polu sztuki – biorąc czynny udział w protestach, pisząc petycje czy malując murale w przestrzeni miejskiej, Cahn od samego początku swej aktywności żyje i tworzy, reagując na otaczającą ją rzeczywistość polityczną.

Równolegle rozwijał się jej bezkompromisowy język wypowiedzi artystycznej, dla którego punktem wyjścia było zawsze ciało: ciało jako narzędzie pracy i ciało jako obiekt reprezentacji wizualnej. Po ukończeniu wydziału grafiki na uczelni Allgemeine Gewerbeschule w Bazylei, Cahn skupiła się przede wszystkim na biało-czarnych pracach na papierze, do wykonania których angażowała całe swoje ciało. Odrzucała tym samym wartościowanie rysunku jako szkicu i medium podrzędnego wobec malarstwa, sytuując go raczej bliżej performansu. Gest ten stał się punktem wyjścia dla jej późniejszych wielkoformatowych rysunków węglem, które artystka w całości wykonywała na podłodze, otwierając się na proces i eksperyment. Rejestrując przekazy medialne na temat zajść społeczno-politycznych, takich jak wojna w Zatoce Perskiej, konflikt w byłej Jugosławii, czy atak na World Trade Center, przedstawiała wówczas m.in. ikoniczne obrazy okrętów wojennych, miejsc deportacji, broń masowego zniszczenia i inne symbole władzy, kontroli i przemocy.

Za kluczowy dla rozwoju artystycznego Cahn można uznać udział artystki w trzech międzynarodowych wydarzeniach artystycznych: były to documenta 7 w 1982 roku (z których Cahn wycofała swoją pracę w akcie protestu), kuratorowana przez Jean-Christophe'a Ammanna wystawa monograficzna z 1983 roku w Kunsthalle w Bazylei, gdzie po raz pierwszy na przykładzie własnych relacji rodzinnych przyglądała się podziałowi świata na to, co męskie i to, co kobiece, oraz 41. Biennale Weneckim, gdzie reprezentowała Szwajcarię w 1984 roku. A jednak prawdziwa przemiana dokonała się w twórczości artystki w połowie lat 80., kiedy Cahn do swoich prac na papierze włączyła kolor oraz kilka lat później, kiedy w wieku 45 lat zwróciła się ku sugestywnemu, intuicyjnemu malarstwu. Międzynarodową sławę przyniósł Cahn udział w documenta 14 w 2017 roku, które ugruntowały jej pozycję jako artystki reprezentującej jedną z najbardziej wyrazistych postaw zaangażowania we współczesność i jej problemy.

Prace Cahn na płótnie to przede wszystkim próba przetłumaczenia emocji na język malarstwa – emocji, których nie sposób wyrazić językiem werbalnym w obliczu traumy, aktów przemocy, konfliktów zbrojnych, rasizmu i toksycznych relacji międzyludzkich. Postaci na obrazach są przedstawione często bez rysów twarzy i ubioru, tak jakby artystka chciała nadać im jak najbardziej uniwersalny, pierwotny wymiar, sprowadzając ciało do kruchego, nagiego życia. To również testowanie możliwości reprezentacji w obrazie malarskim oraz próba zmierzenia się z kluczowymi pytaniami o sprawczość i etykę sztuki. Jak przedstawić cierpienie i niesprawiedliwość bez snucia moralizatorskiej przypowieści? Jak uniknąć pułapki patosu i sensacyjnego spektaklu? Jak zabierać głos w imieniu tych, którzy tego głosu są pozbawieni? Jak w końcu przedstawić relacje poza-ludzkie: ze światem przyrody i innymi niż ludzie gatunkami?

Wystawa "MIRIAM CAHN: JA, ISTOTA LUDZKA" to prezentacja przygotowana przez artystkę specjalnie do pawilonu Muzeum nad Wisłą. Jest wynikiem współpracy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie z Kunstmuseum w Bernie oraz Haus der Kunst w Monachium. Podróżującej ekspozycji towarzyszą trzy publikacje: „MIRIAM CAHN: I AS HUMAN” (red. Marta Dziewańska, wydawnictwo Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie), dostępna online publikacja w języku polskim, stanowiąca wybór tekstów z tej książki oraz „MIRIAM CAHN: WRITINGS IN RAGE” (red. Miriam Cahn, wydawnictwo Kunstmuseum Bern i Hatje Cantz).

Projekt sfinansowano przy wsparciu środków Pro Helvetia.

Biogram

Miriam Cahn

(ur. 1949 w Bazylei) szwajcarska malarka, rysowniczka i pisarka. Studiowała grafikę w słynnej Allgemeine Gewerbeschule w Bazylei pod okiem Armina Hofmanna. W latach 70. związała się ze szwajcarską galerią Stampa skupiającą młode, międzynarodowe środowisko artystów eksperymentujących z nowymi mediami takimi, jak wideo i performans. Od początku swojej twórczości łączyła życie artystyczne z zaangażowaniem politycznym. W roku 1977 po raz pierwszy odwiedziła Warszawę jako delegatka OFRA (szwajcarskiej Organizacji na Recz Kobiet) na Światowym Zgromadzeniu Budowniczych Pokoju. W 1982 roku wycofała swoje prace z prestiżowej wystawy documenta 7, kuratorowanej przez Rudiego Fuchsa. Rok później miała swoją pierwszą instytucjonalną solową wystawę w Kunsthalle w Bazylei, na zaproszenie jej ówczesnego dyrektora Jean-Christophe'a Ammanna. W 1984 roku reprezentowała Szwajcarię na 41. Biennale w Wenecji. W roku 1995 pierwszy raz pokazała swoje prace w Polsce, na wystawie „Gdzie jest brat twój, Abel?” kuratorowanej przez Andę Rottenberg w stołecznej Zachęcie. Międzynarodową rozpoznawalność przyniósł artystce udział w wystawie documenta 14, przygotowanej przez Adama Szymczyka. Wystawę „MIRIAM CAHN: JA, ISTOTA LUDZKA” w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie poprzedziły wystawy artystki w 2019 roku w Kunstmuseum w Bernie i w Haus der Kunst w Monachium. Prace Cahn znajdują się w licznych kolekcjach na świecie m.in. MoMA w Nowym Jorku, Tate Modern, Muzeum Królowej Zofii w Madrycie, a także Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Miriam Cahn jest laureatką licznych nagród m.in.: nagrody Käthe Kollwitz (1998), nagrody Meret Oppenheim (2005), a także nagrody miasta Bazylei Basler Kunstpreis (2013).

Kolofon

Kuratorka
Marta Dziewańska

Produkcja
Aleksandra Nasiorowska, Szymon Żydek

Identyfikacja wizualna
Fontarte

Opracowanie graficzne wystawy
Jakub de Barbaro

Redakcja i korekta
Meagan Down, Krystyna Podhajska, Kacha Szaniawska

Tłumaczenia
Arthur Barys, Richard Humphrey, Krystyna Mazur, Sława Lisiecka

Program publiczny
Kuratorki: Magda Lipska, Natalia Sielewicz
Koordynator: Paweł Nowożycki

Promocja
Magdalena Kobus, Kacha Szaniawska, Iga Winczakiewicz, Magdalena Zięba-Grodzka

Redaktorka prowadząca publikacji online
Kacha Szaniawska

Konserwacja
Joanna Dziewanowska-Stefańczak, Michał Kożurno

Realizacja wystawy
Jakub Antosz, Marek Franczak, Piotr Frysztak, Szymon Ignatowicz, Artur Jeziorek, Aleksander Kalinowski, Paweł Sobczak, Marcin Szubiak, Michał Ziętek

Program edukacyjny
Paweł Brylski, Dominika Jagiełło, Marta Przasnek, Marta Przybył, Cezary Wierzbicki, Jolanta Woch i zespół „Użyj Muzeum”

Współpraca
Mariia Beburiia, Meagan Down, Joanna Kasperowska, Andrzej Kowalski, Hubert Kowalski, Agnieszka Kosela, Katarzyna Król, Dagmara Rykalska, Anna Nagadowska, Joanna Szulc